Leczenie chirurgiczne stanowi istotną ingerencję w organizm pacjenta. Dlatego w jego wyniku niezbędna jest odpowiednia rekonwalescencja, która pozwala wrócić do zdrowia i kondycji sprzed wizyty w szpitalu. W następstwie operacji mogą m.in. pojawić się dolegliwości bólowe, które stanowią naturalną reakcję organizmu, obniżają jednak codzienny komfort życia pacjenta. W jaki sposób można sobie pomóc? Jak wygląda proces eliminowania bólu po wykonaniu operacji? Które metody są najskuteczniejsze? Na pytania odpowiada fizjoterapeutka Karolina Hertman.
Czym jest ból pooperacyjny?
Ból stanowi naturalną reakcję organizmu na uszkodzenia narządów czy tkanek (m.in. skóry, błony śluzowej, organów wewnętrznych), które pojawiają się w następstwie zabiegów chirurgicznych. Naruszenie integralności tkanek sprawia, że na ich powierzchni pojawiają się tzw. algogeny, czyli substancje wywołujące ból. Podrażniają one bowiem zakończenia nerwowe, które przekazując do mózgu sygnały bólowe w konsekwencji powodują odczuwane dolegliwości. Najmocniejszy ból pacjent odczuwa w ciągu pierwszych dni po przeprowadzeniu operacji, a jego intensywność sukcesywnie powinna zmniejszać się wraz z upływem czasu. Jego ustępowanie jest z jednej strony czynnikiem naturalnym (tkanki samoistnie podlegają odbudowie), natomiast z drugiej stanowi efekt stosowania właściwego leczenia i pielęgnacji pacjenta (m.in. stosowanie środków przeciwbólowych) – komentuje fizjoterapeutka Karolina Hertman.
Zakres odczuwanego bólu pooperacyjnego jest uzależniony od wielu czynników. Należą do nich:
· Przygotowanie przed operacją – to bardzo istotny etap podczas którego pacjent powinien uzyskać wszelkie informacje nt. przeprowadzenia operacji, możliwych komplikacji, a także ewentualności wystąpienia i natężenia bólu. Ważne jest również przygotowanie tkanek – odpowiednie ćwiczenia przed operacją spowodują mniejsze odczuwanie bólu i szybszy powrót do zdrowia.
· Charakter operacji lub zabiegu – im mocniejsza ingerencja w organizm podczas operacji, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia silniejszych odczuć bólowych. Silniejsze dolegliwości pojawiają się np. w przypadku operacji związanych z klatką piersiową lub okolic brzucha, a mniejsze np. w przypadku zabiegów kończyn.
· Osobowość pacjenta – osoby neurotyczne, często i mocno odczuwający lęk i strach oraz pacjenci mający skłonności depresyjne, posiadają mniejszą tolerancję na ból.
· Płeć – kobiety inaczej odczuwają ból – mogą znieść słabsze dolegliwości przez długi czas, natomiast mężczyźni lepiej znoszą nawet najsilniejsze, ale krótkotrwałe dolegliwości bólowe. Kobiety rzadziej zgłaszają zapotrzebowanie na środki przeciwbólowe.
· Wiek – ból pooperacyjny zdecydowanie łatwiej potrafią znieść osoby starsze.
Warto również dodać, że odczuciom bólowym mogą towarzyszyć inne dolegliwości (będące m.in. konsekwencją prowadzonego leczenia). Wymienić należy m.in.: osłabienie odporności, zdecydowane pogorszenie samopoczucia, nudności, wymioty, zasłabnięcia, bezsenność, a nawet depresja, wzrost ciśnienia tętniczego czy problemy z oddychaniem.
Jak uśmierzyć ból pooperacyjny?
Mimo że ból stanowi naturalną reakcję organizmu i świadczy o jego prawidłowym funkcjonowaniu, niezbędne jest wprowadzenie odpowiedniego leczenia, które poprawi jakość życia pacjenta i ułatwi proces rekonwalescencji. Wśród metod uśmierzania bólu pooperacyjnego należy wymienić m.in.:
1. Przyjmowanie środków farmakologicznych
To bardzo szeroka kategoria związana ze zwalczaniem bólu pooperacyjnego. Leczenie farmakologiczne obejmuje bowiem m.in.:
· leki opioidowe – stosowane przy umiarkowanym i silnym bólu, podawana doustnie, dożylnie lub domięśniowo;
· niesteroidowe leki przeciwzapalne – podawane przy pojawieniu się łagodnych i umiarkowanych dolegliwości bólowych, wśród nich znajdują się: ibuprofen, naproksen czy aspiryna;
· miejscowe nieopioidowe leki przeciwzapalne – często stosowane jako wzmocnienie działania leków opioidowych lub w leczeniu niewielkiego bólu, zaliczamy do nich m.in. paracetomol i tramadol;
· leki znieczulające miejscowo – podawane w formie zastrzyku i aplikowane w okolicach operowanego miejsca, należą do nich m.in.: ropiwakaina i lidokaina;
· znieczulenie regionalne – pozwalające na zatrzymanie odczuwania bólu w obrębie operowanej części ciała, może ono dotyczyć dolnej połowy ciała (podpajęczynówkowe), kończyn dolnych lub górnych.
Stosowanie środków, które poprzez działanie na organizm zmniejszają lub eliminują ból jest podstawową i najważniejszą metodą pomocy dla pacjenta, który odczuwa dolegliwości pooperacyjne.
2. Fizjoterapia – zastosowanie metod fizjoterapeutycznych pozwala na usprawnienie możliwości ruchowych pacjenta, dzięki czemu zdecydowanie szybciej wraca do formy sprzed operacji. Dodatkowo wykazuje ona działanie przeciwbólowe. W ramach fizjoterapii możemy wymieć m.in.:
· elektroterapię – podczas zabiegów fizjoterapeuta nakłada pacjentowi specjalne elektrody, przez które płynie prąd. Jedna sesja trwa zazwyczaj 15-20 a cykl wykonuje zabiegów zazwyczaj wynosi 10 zabiegów (niekiedy jest zwiększany do 15 zabiegów) Jednym z efektów jest znaczna ulga w odczuwaniu dolegliwości bólowych, jednak do innych korzyści należy zaliczyć: wchłanianie się obrzęków, poprawa ukrwienia oraz zmniejszenie napięcia mięśni.
· ultradźwięki – specjalista wykonujący rehabilitację, podczas zabiegu wykorzystuje specjalną głowicę, która poprzez skórę przekazuje falę ultradźwiękową do głębszych struktur ciała. Ultradźwięki posiadają ultradźwięki zwiększają odżywienie w tkankach, poprawiają ukrwienie, zdejmują obrzęk, działają przeciwbólowo oraz wspomagają regenerację, przez co dochodzi do zwiększenia ruchomości w stawie.
3. Terapia rezonansem magnetycznym MBST – to innowacyjna metoda, która pozwala na przyspieszenie gojenia się ran pooperacyjnych, stymuluje namnażanie tkanek, wspiera ich regenerację oraz wykazuje silne działanie przeciwbólowe. Dzięki temu czas powrotu do zdrowia jest zdecydowanie krótszy i bardziej przystępny dla pacjenta. Terapia wykorzystuje pole elektromagnetyczne o określonej częstotliwości. Dzięki temu wytworzona energia przekazywana w operowane miejsce, wyzwala procesy metaboliczne i biofizyczne. Terapia jest bardzo komfortowa dla pacjenta – wymaga jedynie ustawienia się pacjenta w odpowiedniej pozycji – siedzącej lub leżącej (w zależności od części ciała poddawanej leczeniu) – na określony przez lekarza czas (jedna sesja trwa zaledwie 60 min.). Czas terapii jest relatywnie krótki i zazwyczaj jest to 5, 7 lub 9 godzin.
