Czym jest implementacja dyrektywy unijnej DSM w zakresie tantiem z internetu

Projekt nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw opublikowano 15 lutego na stronach Rządowego Centrum Legislacyjnego. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pracując nad nowym projektem ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zdecydowało się wykreślić zapisy o tantiemizacji na rzecz twórców utworów publikowanych w Internecie, np. na platformach streamingowych. W czwartek minister Sienkiewicz poinformował o zakończeniu konsultacji społecznych nowelizacji prawa autorskiego.

Jak wyjaśniono w uzasadnieniu projektu nowelizacji, celem projektowanej ustawy jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 17 kwietnia 2019 r. - dyrektywy 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG (tzw. dyrektywy "satelitarno-kablowej II"), a także dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (dyrektywy "Digital Single Market", zwanej "dyrektywą DSM").

W projekcie nowelizacji ustawy zaznaczono, że implementacja tych dyrektyw do prawa krajowego nastąpi poprzez odpowiednie zmiany w trzech ustawach: w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawie z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych.

Termin implementacji obydwu dyrektyw upłynął 7 czerwca 2021 r., ale Komisja Europejska dopiero 4 czerwca 2021 r. opublikowała wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania art. 17 "dyrektywy DSM" przez ustawodawców krajowych.

W uzasadnieniu nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przypomniano, że "prace nad dyrektywą SATCAB II rozpoczęły się we wrześniu 2016 r. i stanowiły element szerszej strategii związanej z modernizacją przepisów unijnych dotyczących prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym". Celem implementacji unijnych dyrektyw jest utworzenie na gruncie prawa autorskiego warunków umożliwiających szersze rozpowszechnianie w państwach członkowskich programów telewizyjnych i radiowych pochodzących z innych państw członkowskich, z korzyścią dla użytkowników w całej Unii Europejskiej.

Zobacz: Polska Akademia Filmowa: tantiemy są prawem twórców i producentów filmów oraz seriali

Stowarzyszenie Filmowców Polskich pozywa 

1 lutego Stowarzyszenie Filmowców Polskich (SFP) poinformowało o złożeniu do prokuratury zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na zaniechaniu przyjęcia dyrektywy unijnej wprowadzającej tantiemy z Internetu. "W 2024 r. Polska jest już ostatnim krajem w całej Unii Europejskiej, w którym nie wdrożono jeszcze dyrektywy ws. prawa autorskiego" - podkreślono.

Jak wyjaśniło SFP, celem nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych miało być "zagwarantowanie współtwórcom utworów audiowizualnych prawa do odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia". Oznaczałoby to, że twórcy za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi mogliby uzyskiwać tantiemy z tytułu wyświetlania filmów w Internecie, np. na platformach streamingowych.

Jak przypomniano, "projekt polskiego przepisu zapewniającego – zgodnie z wymogami prawa UE – twórcom filmowym tantiemy z Internetu został przygotowany w czerwcu 2022 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego", a "prace nad projektem ustawy, który rząd miał przedstawić w Sejmie posuwały się do przodu".

"W dniu 5 grudnia 2022 r. premier Mateusz Morawiecki spotkał się z ówczesnym szefem platformy Netflix (Reedem Hastingsem - PAP) na nieprotokołowanym spotkaniu, z którego nie sporządzono żadnych notatek. Trzy dni później Minister Cyfryzacji, a funkcję tę pełnił wówczas sam Premier, wniósł o zrezygnowanie z projektu przepisu, który państwo polskie było zobowiązane wprowadzić na podstawie przepisów prawa UE i który chroniłyby polskich twórców przed niesprawiedliwością i wyzyskiem serwisów streamingowych, takich jak m.in. Netflix" - czytamy w informacji SFP.

Wiceszefowa MKiDN Joanna Scheuring-Wielgus 22 lutego w Sejmie zapewniła: "jak najszybciej chcemy wprowadzić unijną dyrektywę ws. prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym".

"Priorytetem nas wszystkich w ministerstwie jest jak najszybsze wprowadzenie tej dyrektywy z bardzo prostego powodu. Lada moment, pod koniec marca, będzie wyrok TSUE, Komisji Europejskiej nakładający na Polskę olbrzymie kary za to, że ta dyrektywa nie została wprowadzona w 2019 roku, jak to było w innych krajach w Europie" - wyjaśniła Joanna Scheuring-Wielgus. "Te kary, niezależnie od tego, czy tę dyrektywę wprowadzimy czy nie, będą w wysokości ok. 33 mln zł" - poinformowała.

Wyjaśniła, że Belgia, Słowenia i Włochy wprowadziły tę dyrektywę z tantiemami. "Reszta krajów tego nie wprowadziła, tylko wprowadziły tę dyrektywę jeden do jednego" – powiedziała, dodając, że "ta dyrektywa nie dotyczy tylko i wyłącznie filmowców, ale dotyczy generalnie wszystkich twórców, niezależnie od tego, jakie dzieło wykonują, czyli również pisarzy, aktorów, dziennikarzy". "Ważne jest, aby ją wprowadzić w tej postaci, w jakiej jest" - podkreśliła wiceminister kultury.

Joanna Scheuring-Wielgus wyjaśniła, że "rzeczywiście w tej dyrektywie i w tym projekcie (nowelizacji ustawy - PAP) nie ma informacji na temat tantiem za usługi streamingowe". Przypomniała, że "nigdy nie było tutaj, w Sejmie, przynajmniej od 2019 r., jak ta dyrektywa weszła w innych krajach, rzetelnej debaty na temat tantiem". "W ministerstwie uważamy, że twórczość artystów - i w ogóle wspieranie naszych polskich twórców - nie może być sprowadzane tylko do tantiem. Musimy rozmawiać również o reinwestycjach, nowych systemach finasowania, ulgach podatkowych i oczywiście opłacie reprograficznej" – powiedziała.

Poinformowała, że praca w MKiDN została "rozpisana na dwa akty". "Najpierw wprowadzamy tę dyrektywę unijną i ukrócamy kary, a w drugim kroku chcemy wprowadzić tantiemy, o których dziś rozmawiamy" – wyjaśniła wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego.